የኣደ አኑርቸ

ዩመት መቻዬ ዮኑይ ኣደ፣ ወግሽግዋ አፍ በኣዳይ ጉለንተ ዙረ-ብዢ አትዋጫት ያለይሙ ዩመት አኑርቸ ያሉ ቲዮን በሉላሉሌ ኡንገ የስልጤነ ኣመሰብ ያቻቺሎት ብል ቲትረሽ የናረ ቢዮንም ቢትከሻነይ ቂጨ አትላቶት አላቀተሌን፡፡ ሎነምኮ አኑርቻይ ቲያቻቺልቡይማነይ ኡንጋጎ ሀዲ በሰአይዶከ ኢታሀበዳነይ የስልጤ ኣደ፣ ወግሽግዋ አፍ ሲምፖዚየም ሎነኮ ቢታይ ዘማን ለ14ለኜ ዉርት ቢታሀበዳነይ የስልጤ ኣደ፣ ወግሽግዋ አፍ ሲምፖዚየም ሀዳይለ የስልጤን ኡመት ኣደኜ አኑርቸ ላቻቺሎትዋ ላፍታቶት ጃድ ባልናን፡፡ ተስልጤ ኣመሰብ ኣደኜ አኑርቸ በሎትም የኣደ ደዊዋ ዲጋየከ፣ የስልጤ ኡመት የሁርምዋ የመክሰ ሱመ ያቦት ኣዳብ፣ ኣደኜ የጋር ሚኖትዋ ቢቅሮት ሂንኩምንገ ኣደኜ እርሰት ላቻቺሎትዋ ላፍታቶት ጃድ ባልናን - ፈየ ቅራት!!!

አደኜ ደዊዋ ዲጋየከ

ባፍቴ መቃም የኣደኜ ደዊ የዲጋለሎት ሃለትቸ ቡስጠኒሙ ዬንዙይማነይ የዲጋለሎት ብላትቸ ባደኜ ቻሎት ቲሉይማነይ አኑርቸ ሀዲ ዋ ቡርኒ፡፡ በአለም ኡንቁፍ መቃም ኣደኜ ደዊ ጂንስቸ ገገኒሙ ተነቶ ለትቅራቀሮት ቲዲጋለልቡይማን ኡንጋጎ ሀዲ በውኖት ጎትለኜ አትዋጫት ያለይ ሁኖትከ በሉላሉሌ ሚዲየዋ አዝጋግ ኢታንዣን፡፡ ሂንኩምንገ ለዘማነኜይ ዪክምነ ብላትዋ ደዊ ተረከቦት ጎትለኜ አትዋጫት አትሪክቦትከ አይተረሳነን ሀቅ፡፡ ቢክምነ ወግሽግ ኡስጥ ኣደኜ ዪክምነ ተረሻት ጎትለኜ ኤት አለይ ፡፡ ለባይትም ዘማነኜይ ኦፕራሲዮን ተጀመሮትከ ደቀ ኣደኜ የአፕራሲዮን ብል ላፍቴ ወክት የትረሼይ በባድነ ቶጵየ ሁኖተከ በወግ-ሽግ ቻሎት አቀተሌን፡፡

ሎነምኮ በባድነ ሉላሉሌ ሉሌ ዮኑ ዪክምነ ቴጋትቸ ለጉደር ወክት ቲድገሉ የቄሩ በውኖትከ ባጂሲ መጪንት ያጥቃቅሎት ብል ኢትቄራን፡፡ በአለም ኡንቁፍ መቃም ኣደኜ ደዊ ጂንስቸ ገገኒሙ ተነቶ ለትቅራቀሮት ቲዲጋለልቡይማን ኡንጋጎ ሀዲ በውኖት ሂንኩምንገ ለብዢ ጂንስቸ የብል አያን ያልቃንዋ ገቤ ያትሬክባን ጎትለኜ አትዋጫት ያለይ ሁኖትከ ጉለንታይ ጥሽት ያትኬሻን ዮነኮ ኢጬቅማን፡፡

የኣደኜ ደዊ የዲጋለሎት ተሮሻት ተባድ ባድ ሉላሉሌ ቢዮንም ሀድሀድ ባድቸ በሉሌነት ኢዲጋለሉያን፡፡ በሉሌነትም በመሊቅ ደር ያሉዋ የሌቁ አነግነ ቢርክተኜ መሊቅ ደር ያሉ ባድቸ ኣመሰብ የኣደኜ ደዌ የዲጋለሎት ተሮሻትኑም ጎት የባለን፡፡ መሳምከ ተሮሻት ተውኖትምከ በድባየ ወጬ በኒቂሶት ሂንኩምንገ በፋጡል ፈይነት ያትሬክባን ሁኖትከ የበዘ ኢትከሻነኮ ያሺያን፡፡ ለባይትከ ባደነ ቶጲያን ሂንዞት ያቀትልናን፡፡ መሳምከ ሺፐተኜ የፈይነት ላቶ መሊቅ ብዢ እቀሪያን በውኖትከ የነቀ ለዘማነኜይ የፈይነት ቂሮት ተሮሻት ሙለ በሙለ የቀረበ ዮነ ኣመሰብ ኢነብርቤታን ባደ ለሎንቲንኮ፡፡

ግንመ ቶክት ወክት ያፍየ ሺፐተኜ ላቶ በሊቆት ደር በውኖትከ መሰ ብዢ ኣመሰብ ኣደኜይ የፈይነት ቄራት በፈትከ የዲጋለሎት ተሮሻትከ ኡንሰ ቲዮን መጣን፡፡ በሁንዱሉሌከ የኣደኜ ደዊዋ ድጋየከ በሉላሉሌ ኡንገ ለማኒሚ ኣመሰብ አትኬሺ ሁኖተከ በጀረቦት ተመጪንት መጪንት ቲቲላለፍ የመጠ የኣመሰብ የቻሎት ቁወ ሎነኮ ፍሳሼ ሆነ ኢድገላነኮ ብላተይ ሂንኩምንገ ለደውነት ኢዲጋለሉይማን ተጋባትቸ አክማምቶት ያትኬሻን፡፡ በድባያም ተዘማነኜይ የፈይነት ቂሮት አዳብ ኢጠቅልቢማን ማሳሶ ኒበሮተኒሙ ቻሎት ያትኬሻን፡፡

ያኣደኜ ደዌ ሉሌ ቲያሱያን መሳሶ …

• በቀሊሎከ በአዝጋግ ቢትረከቦን ጨለጋጎ ኢስናዳን ሁኖትከ ፣
• ሉላሉሌ ነታቶ ተግረገቦ አይመጦነኮ ባሶት ፈይነት ያትሪክቦት ቆት ላለይኮ፣
• ለኣደኜ ደውነት ኢድገሎን ጨለጋጎ እትከሻነይ ቁጠልኑም ጉበኑምዋ ስርኑም በቀሊሎከ እትረከቦን ሁኖትከዋ ገነገናም ጪቂሞት ያቀትሌን ፡፡

የስልጤ ኡመት ኑብር ሃለትቸ መንቄ ባሶት ሉላሉሌ ነታቶ ያትሮን የኣደ ደውነትቸ ቲዲጋለል ለብዢ ገደ ነበራን፡፡ ሎነምኮ የጉደር ወክት ገገ በገግ ዪከሞት ዲጋየ በፈትከ በኣመሰቢ ኡስጥ ሌቃኔዋ ተላታኔ የናረ ቢዮንም ወክት ቦክት ቴገናኔ ቲትረሰ የመጠቢ ሃለት ኢትራን፡፡ ኡመቲ ኢድገለኛን ባለኔ ሂንኩምንገ ፋሰሸ ዪክምነ ዲጋየ አሻኔ ኢነይ ሀዱካሌ ዩመት አኑር በላክማመቱይ ባንጪር ወክት የጥፎት ደውስ ኢጄጅቢያን፡፡ ያመሰቢ ቃምቸ ተቀል ነቀለኔ ጎትተኜ ዪክምነ መቃም ጃንጎ ደዌ ዮቦን ቲዮን ለቁጭነ ፣ ለሪጀ ፣ ለሰበረ ቃም ፣ ለሴጦ ነቶ፣ ለቱላቱሊ፣ ለጤሸ፣ ለምቼ፣ ለፈልጥ፣ ተገነገናም ነታቶ ያትጌፍሮን የደዊ አይነትቸ ያቦት፣ የድፈቆት፣ የድበሶትዋ የረኪቦት ዲጋየ ቡርቡር ዪክምነ ተረሻትቸ ሁኖተኑም በትረሼ የባስባስት ሙጣሎ ላሎት አቀተሌን፡፡

ሉላሉሌ ዪክምነ መቃምቸ አሉ ባሌ ቲቢሊ የነቶይ አይነተኮዋ ሂባጀኮ የኣደ ኢክምነ ዮቦን ቃምቸ ሀድ ደዊ በውርት /አበዞት ወክተ ታድ -ሼሽትዉርት ጃንጎ/ ኢቶሰዳነኮ ባሶት ዬንዜ ነቶ ቶክት ወክት ሙለ በሙለ ቲገፍር ዬዳነኮ ያሶን፡፡ ለሰበረ ሰብ ቦነንገ ሉላሉሌ የዌሴ አይነትቸ ቢጋግኖት የሰበረይ ሰብ ሀምቾኑም ኢበላነኮ ባሶት የሰበረይ ቃም ዬንዛነኮ ኢትረሽቢያነይ የኣደኜ ዪክምነ ብላት ጥሽት ሉሌን፡፡

የኣደኜ ደዊ ተነቶ ፈየ ያሶት ሃለትቸ

ኣደኜ ደዊ ቲዲጋለሊ ባንጭርዋ በጉደር ወክት ተነቶይ ጡለ ዮንቡያን ሃለት ኢታንዣን፡፡ ባንጭር ወክት ጡልነት ኢትረከባነይ የሚቼ፣ ኢጅነ፣ ስንበቤ፣ ቁጭነ፣ የሴጦ ቱሊዋ … ገነገናም ካላሎይ ነታቶ ብዢ ወክተ ኣደኜ ደዌ በዲጋለሎት ባንጭር ወክት ኢገፍሮን ነታቶ ዮኑኮ ኢትዋለካን፡፡ በገነ አዘር ለብዢ ወክት ተክታተላት አሶትዋ ለበለ ግን ደዌ ክናናብሎ ዉሰዶት ያትኬሺማን ነታቶ አሉ፡፡

ለባይትም የሪጀ ነቶ፣ የብርድ ነቶ፣ የጤሸ ነቶ፣ የሰበረ ሰብ … ገነገናም ነታቶንገ ኣደኜ ደዌ በድባብሎ በውሰዶት ተነቶይ ጡል ሁኖት ያቀትሌነኮ ታሶትም በድባየ ነቶይ ቄረ ቄረ አይጀምራነኮ ላሶት ጎትተኜ አትዋጫት አለይ፡፡ የኣደኜ ደዌ ተድጋለሎት ፈየ ያሶት አያንምከ እደልስቢያነይ ወክት በኖታሚ የትረዘቆትዋ የጥርመቼ ሃለተኮ ኢትላላያን፡፡ ሂንኩምንገ የኡምር መቃም ኢታንዣን ቲዮን ዪክምነ ዲጋየ ቢዮባነይ ቃም ኢቶባነይ አምረ በሱት ተቂበሎት ተድጋለሎት ገናኒ ኢትቄራን የትቅራቀሮት ኡንጋ፡፡

በሁንዱሉሌከ የኣደኜ ሂክምነ የገግከ ዮነ እትረሽቢያን አደብ በይነብረይም ዲጋያይ ዮቦን ቃምቸ በተሮሻት ያሌቁያን ቻሎትዋ ቁወ የደዌይ ቂጨዋ አይነተ ለላሎት ኢድገለይማን፡፡ በድባያም ተዘማነኜይ የፈይነት ቂሮት ኣዳብ ኢጠቅልቢማን መሳሶ ኒበሮተኒሙ ቻሎት ያትኬሻን፡፡

የሁርምዋ የመክስ ሱምቸ በስልጤ

ባፍቴ መቃም በማንሚ ያለም ቃም ቢዮን ለሰብ ወልድዋ ለማንሚ ህልቀት የመጠሬ ሱም ኢቶባን፡፡ ግንመ የሱም ዋቦት አዳብቸ የሰአዝጋገከኮ በአቻካትዋ ዮኖን ባሌ ቢያጥራምቱይማን ተረሻትቸ አነግነ ሀጂሰ ቢተለቃን ግዝ መንቄ ሱም ኢቶባን፡፡ በገነ አዘርንገ በማንሚ ኣመሰብ ኢቶቦን የሁርም ሱምቸ ኢነብሮነኮ ኢቻላን ተውኖትከ ግን ቲንዛዛኔ ተሉላሉሌ ሃለትቸ ዋ ቲታለቆን ሃለትቸ መንቄ ኢቶቦን ሉላሉሌ የሱም ዋቦት አዳብቸ ኣመኜ አኑር ቲብሉይማ አይትምባሰሶን ቂሬታቶ ኢትመደቦን፡፡

ለባይትከ በስልጤ ኣመሰብ ጢለ ዮነ የሱም ዋቦት ሂንኩምንገ ማአነ ያለይ ዮነኮ ቲቶቦነይ ሉላሉሌ የመትላዬ፣ የሁርምዋ የመክስ ሱምቸ እቶቡያን ቲዮን ፈት ማአነ ያለይ የሱም ዋቦት አዳብ ኒበሮተከ ተጀረቦት ያቀትሌን፡፡ በትሮሼይ የመትላዬ ሱም በድባየ የስልጤ ኣመሰብ ባቲንዳድሮት ቆት፣ በአርብ ፋፍነትዋ ቦዘነ ሙለነት፣ በመርከ ቻሎት፣ በዲን ኢልም፣ በዋቢሎነት፣ ባደ በውደዶት፣ አፊቶ ባጥራምቶት፣ በፍረኮት፣ ኢሮ ባግቦት… በገነገናም ሸርጥቸ በንቆት በሁንዱሉሌከ በኣመኜ፣ በኢኮኖመኜዋ በሲያሰኜ ተቅላቀላትቸ ቢትረሶን ብዢ ተረሻትቸ ተዋሳጅነትዋ በንቆት ኣመሰቢ ለጉደር ወክት የነበረቢ የሳድባደ የቲጋገዞት ሂንኩምንገ ያሂብዶት ተሮሻትቸ በተረሻት ባቲሮት አገኛተከ ለመጪንት ያቴርቡይ ሃለት ጥሽት ጢለ ዮነ ኣመኜ ተቅራኛት ኒበሮተከ ያቴራን፡፡

በስልጤ ኡመት በሁርም ኢቶቦን ሱምቸ ለባይትከ ኣቦ፣ ዋሸቶ፣ ኣዴ፣ ዋጆ፣ ዬበሎ አቦት፣ ዬበሎ ኢንደት፣ ሶማ፣ ሶሚቴ፣ ቴበሎ እጠራው፣ አናቴ፣ ኣቦቴ፣ ኡሜ፣… ገነገናም ሱምቸ በኣመሰቢ የትሮሱኒሙ፡፡ ቢታይ ቻሎት የለቢነይ ወልድ ላቦት እንደት፣ ለዋጂ፣ ለዋሽት፣ ተገግ ሊበዛን ሰብ፣ ለባድ ባሊቅቸ፣ ለነግደ ኢቶባን ሁርም ኒበሮተከ ያቲጋገዞትዋ የቲባበዶት ተሮሻት ለዱኒያም የውን ላኬረ ኢድገላን ፈየ ብል ሁኖተንከ፡፡

የመክስ ሱምቸ በስልጤ

በስልጤ ኡመት በሉሌነትም በድሮ ገደ በመሰ ኢቶቦን ብዢ የመክስ ሱምቸ የናሩ ሁኖትከ በፈትከ ኢቻላን፡፡ ቡርቡር ቲሉይማነይ የመክስ ሱምቸ አዳይለይ ለጪቅሞት ያላን፡- ኢማም፣ ገራድ፣ ወለብ ገራድ፣ ሳር ገራድ፣ ጋዝ ገራድ፣ አበጋዝ፣ አዝማችዋ ገነ ገናም ሱር ይድጋለሌን፡፡ አበጋዝ፣ እማም፣ ገራደዋ አዝማቼ ሄቦ እሌ እጦሩይማን፡፡ ሜጢቸ ያግዱኒማን፣ ኡልመ ያወጡይማን ሂንኩምንገ ግባት እገበኒማን፡፡ በገነ አዘር ሊንዳችም በሉላሉሌ ሃለት የመክስ ሱም ኢቶባን ቲዮን፡- ኢቲኮ፣ ኢቴ፣ ጊስቴ፣ኢሜቴ ... ገነገናም በበሎት ኢጠሮን፡፡

ኢማምነት፡- ኢቶባነይ ሀድ ጎትለኜ የዲን ኢልም /ቻሎት/ ያለይ ሰብ ኢማም ባሌ ሊጠሩይ የቀትሌን፡፡ እማም እሉያነይ የጀመ ሰላተ ቢማምነት አትኬተለ ያሴግዳን ቲዮንን፡፡ በእልም ዋጅነት ሸክ፣ አሽርጌታ፣ ኡስታዝ፣ ሸዋጆ ሙፍቴ ባሌኔ ሊጠሩይም ያቀትሌን፡፡ በድባያም እሜት፣ አውገረድ ባሌኔ ሊጠሩይሙ ያቀትሌን፡፡ በገነ አዘርንገ የአመሰበይ ኣደዋ ወግሽግ በቻሎት አትዋጫት ያለይ ሂንኩምንገ በኣመኜዋ በሲያሰኜ ዡባብቸ ሉመት ኪሼ የቃነነ ሰበ ኢማም ባሌ ሊጠሩይ ያቀትሌን፡፡

ሳር ገራድ:- ለማንም ቃም በተረሻትከ መንቄ ሱም ኢቶቢያነይ ሃለት ፈትን፡፡ በሎትም በቀሊሎከ ለብዢ ሰብ ሊቶብ ያቀትላነን የመክስ ሱም፡፡

ጋዝ ገራድ፡- ሀደ ኡንገ የዳን ቆረ አነግነ ጋዢሎ ሊያትጋግዝዋ ያትኬሶን ግዝቸ ሊያቀርብ በሁንዱሉሌከ ታፍቴ መትፈጄ ጃንጎ ያለይ ቄራት ሊያቲጋግዝ ኢትሜጠራን ሰብ ጋዝ ገራድ በበሎት ኢጠሩያን ቲዮን በአትኬዋኝነትከ በንቆት ለገራድነት ፈሰሸ ኡስጠ ኢገባነኮ ያስቡያነን ኣመኜ ተረሻት፡፡

አበጋዝ፡- ባርብ ፋፍ ሎነ ሰብ ኢቶባን የመክስ ሱም ቲዮን የመሶ ግፋተ ለክነበለ፣ ዉርበ፣ ነውረ፣ ገሾዋ ደሀኖ የቀተለ፣ ባርብ ወክት ሰበ ሀነግነ ዲነተ የማረከ ሰብ የአበጋዝነት ኢሌን የመክሰ ሱም ሊቶበይ ያቀትላነኮ ኣዳይ ኢችሎን የኣመሰቢ ቃምቸ ያዋልኮን፡፡

አዝማች፡- ለኣመሰቢ በፈረጃትም የውን በምካት ወክት ምካት ኢፈጃን የኣመሰብ ተዌሻት ዮነ ሰብዋ ሉሌ ተረሻትቸ ያሉይ ሀድ ሰብ አዝማች ኢሌ ኢጠሩያን፡፡

ኣደኜ የጋር ሚኖትዋ ቢቅሮት በስልጤ

የስልጤ ኣመሰብ የፎልከ የሆነ ኣደኜ ጋር የምኖት አደብ ያለይን ባድ ሰብ፡፡ በስልጤ ኣደኜ ጋር የምኖት ኣደብ በሆሽት አይነት ሊልስድነይ ያቀትልናን፡፡ ኢታም ሱር ጎዬ ጋርዋ ዘገር ትዮኑ በስልጤ ጊቾ አደ ጎዬ ጋር ለምኖት ያትኬሶን ሉላሉሌ ሙትቸ አሉ፡፡ ሂታሚ ሙትቸ ጎርተነ፣ ሌማ፣ ፊዞ፣ ሾንቦቆ፣ ሸሎ፣ ወታፎ፣ መከዞ፣ ቡራ፣ ዱፋ፣ አጠነዋ ገናገነም ሙትቸ ጪም ባሲ ባስናዲ ሬር ጋራይ ተጀምሮት ቀደ የሸኜ ኢንዞት ብል ሉበ ባለይ ሰብ ሸኜ በትሜጠረ ዞፍ በአዴኘ በቲጋገዞት ጠበበ የቁጦትዋ የጋፎት ብል ኢትራሻን፡፡ በስልጤ ኣደኜ ጋር ቲመኒ ኣመሰብ የሳድባደከ ቢገዞትዋ ሉባ ያለይ በሉበከዋ አባች ያባቼ ብል እንዳች ዪንዳቼ ብል በሶት የፎልከ አትዋጫት አለይ፡፡

አባች ጎርተነ ተፍለጦት፣ ሸኜ ተጋፎት፣ ጠባበ ተቁጦት ጎርተነ ታቃኖት ዘንግረ ቲገዶት ጅማሞት ተዉቆት፣ ጮልቦ ቲገዶት ሲጨ ተሳጦት የቁሪት ኢን ቲንዞት ጋረይ ቲደኖት፣ ጭቀ ተድፈቆትዋ ተምረጎት ጀመራ ቆት ያትኬሽያነይ ብል ሁለም ያሻን፡፡ እንዳች ፊዞ በዌሴ በቁጦትዋ ሚዴ አዉርዶ በመይ በጪፎት ያቂርቦት፣ ስንቀ ላራሽ ታስናዶት፣ መዬ ታቅርቦት ቃወ አፍሎ የቅርቦት አረሼይ አሸም በበሎት ያንሻሽጦት ብል ቲያሱ ልጅን ገርድን ተይብል ባዴኘ በትጋገዞት የስልጤ ኣደኜ ጋር ኢትመኛን፡፡ በድባያም ጋረይ በለሰኑይ ዞፍ ቆረ ቆረከ ያቅኖትዋ በአዳኜ በሽርቀ፣ በበርበሮ ያንጠጦት ብል ያሶን፡፡ ኢታይ ኣደኜ የጋር ሚኖት ኣደብ ባኩይ ወክት በዘመነኜ የቆርቆሮ ጋር ቲጣም ብመጭም አኩም ያለነሰ ኣመሰብ ኢትድጋለልብያን፡፡

ኣደኜ ኢርሰት

በስልጤ ጊቾ ሉላሉሌ ዪርሰት አይነትቸ ሂንኩምንገ ሉላሉሌ ዪርሰት ብል ኢትረሽቢማን ወክትቸ አነግነ ወራትቸ/seasonal farming / በፈትከ ኢትከወናን፡፡ በስልጤ ኣመሰብ ኢርሰት የርሱቡይማን ሉላሉሌ ወክትቸ አሉይ፡፡ ኢተሚ ሱር ዮክት/የጎሮ እርሳትዋ የግላሎ እርሳት በበሎት ኢጠሩይማን፡፡ ዮክት/የጎሮ ኢርሳት በሎት ዝለም ተይቲቁጫጭ እዘልምብያንዋ ሁልም አረሽ ብዥ አይነት ዘረ ኢዘርብያንዋ ብለከ ያሽብያን ወክት ባይትን፡፡ የግላሎ ወክት ዝላም በጉት ዘለማኔ ላዳይል ወክት ኢቄርብያን ዋ ብዤ ወክተ ቀልማ ሰብቸ ኢድገላሉቡያን ወክት፡፡

በሆሽትም የኢርሳት ወክት ዝለም ፈያኮ በልዘለማ አነግና አፋር ሆሽተይነት በሆነ ደረቅዋቡስቅ በሆነ በኣመሰብ ኢርሳት ኢለርስ መሳምከ ኣመሰብ አድ የሚንቢያን ጊዝ ኢተሚ አፋ-ጉማ ኢሉያን፡፡ አፋ-ጉማ በሎት ዝለም ዘለማኔ ደቺ ፋያኮ ተይጦፍ ኢረሶት/ቡስቅዋ ደረቅ አፈር ባለቢ በደቺ አፋጉማ ኢሌ ኢጠሩያን፡፡ በአፋጉመ አይታረስብያነይ መሰከ በኣመሰብ ተሼሽት ነቀለኔ ለአምስት አይዶ በአፈ-ጉመ የረሱይ ደቺ አቶት ኢሎብ በሎኔ ሊያምኑቡያነኮ፡፡ ቲታሚ በድበያ በኣመሰብ በሉይ በሳምቲቻይ ጉት ሆሽተ አያም የከራብ/የጌዝ ብል አያስቡይመን አያምቸ አሉይ፡፡ ኢተሚ ሱር መገርገበያዋ ጂማት ቲዮን ኢብተሚ አያምቸ አይተረስብያነይ መሰከ አድ ተዲን የቲንዘዘን ጊዝ በለሌዋ ሆሽት የዱንዋ የርሱቡያነም ከረብ መፉያ የሺቢያን አያም በበሎት ኢርሳት፡፡ ለደር ያበሊምኮ በስልጤ ጊቾ ሉላሉሌ የእርሳት አይነቸ አሉ ቲታሚ ሱር አደይሊኒሙ ዮሌከ፡፡

የደረት እርሰት /የግማሽ እርሻ/

የደረት እርሰት በሎት ደቺ ነበረያኔ የርስብያን ከረብ ወይብ ሰብ/አነግነ አጅጎት በለቀተለ ደቺ ኡንስነት ላለቢ /ከረብ ለላይ ሰብ አሀዳ በግቦት ለደረት እርሳት ዋቦት በሎትን፡፡ ኢተይ ቲትባል ደቼ ለደረት ያቲቄበለይ ሰብ ደቼይ ፈያኮ ዪረሶት፣ ደረት የዉጦት አረሜ በሎት ወቄኔ አቶት ጋር ኢገባን ጃንጎ ብለከ ያሻን፡፡ የደቺ አቦት ኢዘሩያነይ ሰኜ አዴኛምከ የስነዶትዋ የመደበረ ደረት ኡስዶት አለብ፡፡

ኢተይ ሁልም በቲረሼ ዞፍ ሰኜ በነጌኔ በዉድ ቦቂ ዞፍ የትረከበይ አቶተ ለሆሽት ቂጦ ኢሳድቡያን፡፡ በገነ አዘር ቲያንዙይ አመሳብ የሰድበደካ ኢትጋገዝብያን ቲዮን ዱኒየ ያለይ ዱኒያከ ገናይንገ መላዬከ ባትዋጦት ኒበረተኒሙ በቂጦ ኢገፍቡያን ያአመ ሰብ የንባረት ሃለትንይ፡፡

የጌዝ እርስት

በስልጤ ጊቾ የጌዝ እርስት በሎት ኣመሰብ ተሆሽት ነቀለኔ አምስት ጀንጎ በዴኛ በዉኖት ቡርፍዋ በቆፈሮ ደቼኒሙ የርስቡያነን ኣዳብ፡፡ ኢተይ ኣደብ በአመ ሰብ የኡቁብዋ ተዋጅ ኢጀምረኔ ተረበተራ ለቆረይ ሰብ የርሱቡያን ኣደብ፡፡ ብዤ ወክተ በቆረ ሆኖኔ የሱይማን ብልቸ የዌሴ እርሳት፣ የዌሴ ቾኖ አዉጦት፣ ኢረሶት፣ ስረዬዋጠፌ የናጎት ብል በደቦ/በጌዝ ኢትረሻን፡፡

የአደ እስቦርት

የኣደ እስቦርት የሰብ ወልድ /ኣደሚዬ ካሊቅከ ታበይ ግዝ በሃያት ለንበሮት ቢያሺያነይ ያያም በሶጄ/ የሰገርበ/ ኒቆ ዉደቆትዋ ተቅላቀላት የታለቀ ኣመኜ መትፊቀርዋ ቅልቀዬን፡፡ የኣደ እስቦርት ያመሰብ ሽግዋ ዬበልነትከ ማቻዬ ተሆኑይ ቅሬታቶ ኡስጥ ሀዲዋ ቡሪ ግዝ ቲዮን ታደብ ኣደብከ ታኣመሰቢ መሊቅ ግን ቲሌቀዋ ቲኬመ የመጠን ኣዳኜ ቅልቀዬ፡፡ የኣደ እስቦርቲ ሰብ ቢያሱያን ያበሮስ ታበሮስ፣ ኦለ ቶለ፣ ቡርደ ተቡርደ፣ ወረደ ቶረደ፣ የባድዋ የዳር፣ ዋ ያለም ኡንቁፍ ተራራከቦት የነቀ የቃመ ፣ የቀልበ፣ የሀቅለዋ የስር ሽፍተዋ ስንክርተ ለርከቦት እትረሻነን ተጣጦኛት /ተዋራት/ዋ መትፊቀር፡፡ የኣደ ሰቦርት የሀቅለ፣ የስረ፣ የቃመዋ የቴክኒከ ብልቸ አንቀፈ ዬንዛን ሁላ አዘር ያንዤዋ አለም ኡንቁፈኜ ሃለት ያለይ ያድ የትላዬ ኣመሰብዋ ባድ የንባረት መቻዬን፡፡

የኣደ እስቦርት በቶጳ የትጀመረቢ ሃለት ተነብዩላሂ ኢሳ(ዐ.ሰ) መጪኝት ቀደ ተ6ለኜይዋ ተ7ለኜይ በቅልት ዘማን በሉላሉሌ አዝጋግቸ ታዝጋግቸ፣በቡርደዋ በሰአበሮስ የጂጋኜ የኣደ እስቦርት መትፊቀር በአመ-ሰቢ እትረሽናር፡፡ ተነብዩላሂ ኢሳ (ዐ.ሰ) መጪኝት ሂናፎኜ በሉላሉሌ ገደ ቦክቲከ የነገሱ ዪቶጰ ኑጉስቸ ገደ፣ በመሳፍንቲቸ፣ ቦሻይምብቸ/ በሹምቸ፣ በሎላሎ /በሎሌዎች/ ቡመቲ ኡስጥ ገግ-ተገግከ አንሰንበት ተግድርሰንበትዋ አጂሲ የቶጰ ዘማን ቲመጭ የኣደ እስቦርት መትፊቀርቸ ስረም ፈየኮ /ጎት በባለ ሃለት/ ተዋራትዋ ተጣጦኛት ባትሪሶት ገገኑም አፍሬ አፍሬ ያስቡይ የናረኮ በሉላሉሌ በኩቱብቸ ተበየናን/ተፈሃማን፡፡ በአጤ ቴዎድሮስዋ በአጤ ሚኒሊክ መንግስትነት ገደ ኑጉስቻይ በገግኑም አስናጂልነትዋ በገግኑም ዳኝነት በጥሽት ሃለት/በሞቄ ሃለት/ የኣደ እስቦርት መትፊቀርቸ እትረሶነኮ ያሱ ናረ፡፡ ባኩ ወክት ተበቂል 85 እንጄ ዮናነይዋ በጌ እነብራነይ ሀራሺ የቃም ቁወከ ቲያኬምቢማንዋ የስረ ሽፍታ ቲረክቢቢማን ዬበልነትከ መቻዬዋ መትለዬከ፣ ኣደከ፣ ወግ ሽግከ ቲያበይንቢማን አነግን ቲያቴርቢማን አኑርቸ /ሰህልቸ ኡስጥ የኣደ እስቦርት መትፊቀርቸ ሀዳልኒሙ፡፡ በሉሌምንገ የገፈለይ ዱመከዋ የጫጬጠይ ጅስመከ/ ቃመከ እንቃቅሊቢማን፣ ያንሻሽጥቢማን፣ እፍታትቢማን፣ በፈትር ወክትከዋ ሙሌ ቢያሃብድቢማን አያምቸ ኣመኜ ተራራከቦተከ ቲያቃቆምርቢማንዋ ቲያፋፌቲቢማን ሂንኩምንገ ለክንት ቲዲጋለልቢማን ግዝቸ ኡስጥ የኣደ እስቦርትቸ መትፊቀር ሀድኒ፡፡ የኣደ እስቦርት መትፊቀርቸ በሰወክትከ ቲሌቁዋ ቲፋፌቱ በምጦትኑም በጅጋኜዋ በቻበረ ሃለት በኣደብ ሚዘገቤኔ በሳይንሰኜ ቦነ ኡንገ ባመሰቢ ፈየኮ የትሮሱ ዮኖነኮ ታ1967 ቶ.እ ዪስቦርት ኮሚሽን ኡሉልት ቃነናን፡፡

እነሚ ፈሬ በካበ ቀፈት ለ18ለኜ ግን የኣደኜ እስቦርቲቸዋ ለ14ለኜ ግን የኣደ ቲርኢት ተዋራትዋ ተጣጦኛት ዴራ የትሲናደ ቲዮን በዞነ ለ14ለኜ ግን የኣደኜ እስቦርቲቸ ዋ ለ10ለኜ ግን የኣደ ፌስቲባል ዴራ ተስናዳኔ ተዋራትዋ ተጣጦኛት ተትረሶትምከ በድባየ ሁሊሚ ወረዳዶዋ የከተመ መቲንዳደራሮ ተዋሰድቡያኔ ቦክት ወክቲከ ቲጥቃቀል መጣኔ በ6 የኣደ እስቦርት አይነትቸ በገንጫ በባለ12 ለገዶ፣ በገንጫ በባለ18 ለገዶ፣ በኮርቦ፣ ፈረዘ ባትፊቅሮት፣ በጊዴ፣ በኣዳኜ ትርኢት ተጣጦኛትዋ ተዋራት በትረሶትከ ያራሺ ቢስቦርት የትዋሰዶት ኣደከ/ተሮሻትከ እቆምርን አለ፡፡

ቲታሚ ሜጠቄ ለሜጠቅ/ቦዶ ለቦዶ/ በቀፈትነ አኩ ጃንጌ በትረሱ ተትዋሰዶትምነ ገነ በሉሌምንገ ቢታይ ሆሽት ዘማንቸ ፈየ ውጣተ አትሪክቦት አቀተሌን፡፡ ለባይቲምከ በ2012 በትረሼይ ተዋራት/ተጣጦኛት 4 ሸሸረ፣ ቢነዘማኒ በሎትም 2013 ተ.እ ፈረዘ ባትፊቅሮትዋ ፈረዘ ባሊብቆት ተዋሬኔ 2 ሸሸረ ያትሬከቢ ቲዮን የትዋራት መስኒጃይ ዴረ በትረሼቢ ኤት /ባድ/ የስልጤን ኣደዋ ኡመተ ስረም ፈየኮ አቻቺሎት አቀተሌን፡፡ እንዴ ተበላይ በዞነ ቲትረሶነይ የኣደ አስቦርቲቸ ኡስጥ አዳይለይ ላቻቺልነ

የጊዴ ኣደኜ ኢስቦርት

ጊዴ ችምት በምን ወክት ዋ ባዬት አይነኮ የጀመሩይኮ ዬውዳን የትሬገጠ ጡሪትከ ሬሬሰ በይነብርም በድሮ ገደ ዪቶጳ ጂንስቸ የቶሀኑምዋ የሂሬኑም ጠረኝነት ሸረከ እትቃጣነይ በትጋደሎትኑምዋ በጊዴ ችምትኑም የሮሬ እዝነ ቲረክቡ የናረኮ በታሪክ/ወግሽግ/ ተጀረቦት ያቀትሌን፡፡

ያውጄኮ በባድ ኡንቁፍ መቃም ተዋራትዋ ተጣጡኖት ለልናረም ግን የሰኡምርኑም በትቅራራበ ሃለት ተጋዳይቸ እትሜጠሮኔ በሰቡርደኑምዋ በሰአዝጋግኑም ተሰኡምር ደረቦኑም እትመደቦኔ የሰአዝጋግካይ ኡመት ጭም በባለቢ ኤት /በስሊላቲ ቀደ/ የጊዴ ተዋራት ሀነግነ ተጣጦኛት በሰኤትከ እትረሽናረኮ ቀኝቀኜ አቦትቸነ ዪነኑም ሻይዲነተ ዬውዶን፡፡

ያዲ አዝጋጊ ሀነግነ ያዲ ቡርዳይ ጦኛተኘ ዮነ ተጋዳዪ ተገናይ አዝጋጊ ጦኛተኘ ተጋዳይ ባይዶ ሙሊ ቢትሃበድቢማን አያምቸዋ ኤትቸ እትጋደሎነኮ ያሴኔ ጦኘ ዮጠይ ያዝጋገይ ጦኛተኘ ዋጄ የጦኛት ሱምዋ ሹልም እቶበይ የናረኮ ኢታሚ ጦኛ ዮጠ ጦኛተኘ በሰአዝጋግከ እፈሩያንዋ ያከሪሙይ የናረኮ እቴወዳን፡፡ በቀዳይ የጊዴ ወግሽግ፡- ተዋራት እትረሽ የናረይ በሉሌም መሀር በሶጄ ሬር ሰኜ ጭም ጭም አሴኔ በጎተራ ባገቢ ዞፍ የጌይ/ይርሰቲ ብል ፈትረ ቦነ/ ዛኛተ ቢዮበይማን ወክትዋ የሪ ዛቂላሎ ዲነተኑም ደረበ ወሰዶኔ በትኪነበሉ ሬር አነግነ ዘክተ ዘግ አሶኔ ባጦፉ ሬር ቢረክቡያነይ ፈትር ወክት ቲዮን ጊዴይ እትረሽቢያነይ ኤትንገ ሰኜ ቦቅቡይ አውድ የስረይ አነግነ የጣፌ ጋበ ባለቢ ኤት፣ሀሮ አመጣኔ በዴቸረይ ሻፍ ገንጨ ቤለቢ ሺፋራ ደርዋ ጡሃራ ሳር ሜላኔዋ ለቴ ባላኔ በበቀለቢይን ጠበ /ባጀ/፡፡

ለደር የሉይ ካሌ ኤትቸ እትሜጠሮኔ ያንዣነይ ስሊላትዋ ያትጋድሎነይ ባሊቅቸ ባልቡይ ኤት ጊዴይ እትረሻን፡፡ በጊዴሚ ወክት በጉት የጊዴይ ሃለተ አጣማኔ የዘነ አዘር ሊዮስድ እከሻን ተጋዳይ ባለ ባሊቅቻይ /ዳኛኞይ/ ሃይ እሎን፡፡ በለ የጊዴ ሸርጥቸ ላሉኮ ኢነሚ እደብሎኔ የጊዴይ ተረሻተ በሱት ሃለት ተረሶተከ እትላለቆን ፡፡በድሮ ወክት የጊዴ አስቦርት የቶህ ጠረኝነት እትቃጥቢያነን ባሌኔ ሊያጥራምቴነኮ ተጋዳይነተኑም ላመሰቢ ላሽሎት ሉላሉሌ ብላትቸ እዲጋለሉ ናር፡፡ አውጄ የጊዴ ኣደኜ መትፊቀር በባድቴ በሙላምሸ በፋፊቶትከ በቶጳ የኣደ ኢስቦርት ፌዴሬሽን አዘር በቀፈትንገ የቀፈት ኢስቦርት ፌዴሬሽን አዘር ፋፌተታኔ በዞንምነ በ10 ወረዳዶዋ በሼሽት የከተመ መቲንዳደራሮ ጉት ተዋራትቸ እትረሶነን ፡፡ የጊዴ ተዋራት ሆሽት ተዋሪላሎ ሊትወሩቡይ የትጎበለ የጊዴ ሸርጠ አይነት በዲጋለሎት አትጋዳሬከ ቢትጋደልቡያነይ ጂንጆ/አውድ በጭኒከ በመትጉበዬከ/በፎዶከ/ዋ በሜጠቅከ በግደሎት ጩቀተ/ነጢበ/ ላቲልቆት እትረሻነን ኣደኜ መትፊቀር፡፡

ፈረዘ ያሊብቆትዋ ያትፊቅሮት ኣደኜ እስቦርት

ያኩ ወክተኮ ቴክኖሎጂ ባለቀይሙ ሰብ ሀለቆ እዣዤገንቡይማን የትራንስፖርት መዲጋለያዮ ባደነ አያነ በትረክብም በቢቶምሻ በባድ ኡስጥ እንኩም ቶላሚ ባድቸ ቲትራከብ ናረይ ለደቺ ዬድቡያን መኪነዋ ባቡር በሰመይ ዬድቡያን አይሮፕላን የትራንስፖርት ዲጋየ በልቲጀመረቢሙይ ባለፉይ የመንግስት ገዳዶ ወክት የጌይ ሀራሼ ተከተማይ ኡመት ያትራክባንቢዝት ኡንገ የከሲኮ በልቲከፈቶትከዋ በልቲረሶትከ በሙላምቴ ቶጰ ኡስጥ ለትራንፖርት በሎትም ለዘልዘሎ ብል፣ የባደቴ የጨረ ጨረ ዳንገሸ ለቂሮት ፣በባድ ኡስጥ ሊትረሻን የገግ ተገግ ሀርብ ዋ በሰወክቲከ ላቢሌ ባድ ቶጲያነ ሊመል ቲመጫንዋ ዌራሪ መሶሸ ለቲጋጎትዋ ለትቅራቀሮት እንኩም መሶሸ ጦኔኔ ኡረገ ለብዶት ዌራሪ ያለቢ ኤት ጃንጎ በሂዶት በሲፍዋ ባርብ ጄጃኔ ቲቲጃጅ የባደክ ዳንገ አትኬረማን ተያትሜል የናበረይ ተጬጥ ጂጌ ባሶት መለዬ ቲረክብንገ በፈረዝን በልበቆትዋ በጊብቶትን መሶከ ናረ መሆነ ያሽቢይን ናር፡፡

ፈረዘ አሊብቆትዋ አትፊቅሮት ተጣጦኛት ያኩ ወክተኮ ስልክም ራዲዮንም በልናረቢዋ በልቲፍለሰመቢ ወክት ፈረዘ እጢኔኔ በልበቆት ሉክተ ሊያጄግቡይ ሀነግነ መሶ ቄበበ ለይፈጅ ሊሰክቡይ እድገላን በያተ ኮሞ ኮሞ ሊያጄግቡይ ቲድገል ናረይ ፋጡል መትረከቤ በፈረዝ ግብቶኔ ባጂጎትን ናር፡፡ ሎነም ግነ እቶደዳነይዋ ያበደ ዮነይ የፈረዝ እስቦርተ ዪቶጳ እስቦርት ፌዴሬሽን እጣጦንቡያነኮ የትዋራት ኤተ በክንብሎት ቀፈትቸ እትዋሩቡያነኮ ባሶትዋ ባፋፊቶት ደር እትረከባን፡፡ ቢታሚ በዞኒ ሉላሉሌ ወረዳዶ ተትዋሰዶትምኑም በድባየ ዞኒ ለዲባበለ ግን ፈየ ውጣተ ተትሚዝግቦት በዞኔ ለቀፈቲ በወካልነት እትዋሮን ዮኑ ፈረዘ ያጌብቶን ተጣጦኚላሎ በትረከቦትኑም ፈረዘ ያሊብቆትዋ ያትፊቅሮቲ እስቦርት በዞኒ እቶደዳን እስቦርተ ቲዮን መጣን፡፡

ፈረዘ ያሊበወቆት ኣደኜ አትቃድሞት እትረሻነይ ሀድ ቆረ ሀደ ተዋሪሎ ፈረዘ ለባቄ ባቅርቦት የትዋራቲ ሁክም ባለይ ሸርጥ አሰነት እንጠ ቲጢሊ ቢጄጂያነይ መም/እጌብቱቡያን መረ/ በትዲጋለሎት የትሲናደይ የ400 ሀነግነ የ600 ሜትረ ጉድርነ ያለይ የመትዋሬ ጠበ አትጋደርቸከ ቅደሞኔ በግቦትን ፡፡ፈረዘ ያሊብቆትዋ ያትፊቅሮት ኣደኜ እስቦርት በቆማሪ ሰብ ገትመ ቦሽትሚ ሊገ እትረሻን፡፡ፈረዘ ያሊብቆትዋ ያትፊቅሮት ኣደኜ እስቦርት ተዋሪሎ ኡምርከ ታ18 አይዶዋ የበዘይዋ ተ60 አይዶ ኮሎ ኡኖት አለቢ፡፡